مقدمه
ستون فقرات یکی از مهمترین ساختارهای بدن انسان است که وظیفهی اصلی آن حمایت از بدن، حفظ تعادل و محافظت از نخاع میباشد. کوچکترین تغییر یا انحراف در راستای ستون فقرات میتواند به مشکلاتی چون دردهای مزمن، اختلال در حرکت و حتی کاهش کیفیت زندگی منجر شود. به همین دلیل، تصویر توتال اسپاین یا رادیوگرافی تمامقد ستون فقرات، بهعنوان یک ابزار کلیدی در تشخیص، بررسی و پیگیری مشکلات اسکلتی شناخته میشود.
در این مقاله، به صورت جامع و تخصصی بررسی میکنیم که توتال اسپاین چیست، چگونه انجام میشود، چه مزایایی دارد و چرا برای تشخیص انحرافات اسکلتی مثل اسکولیوز، کیفوز و لوردوز حیاتی است. همچنین به نقش این تصویربرداری در کودکان، بیماران جراحیشده و افراد در معرض خطر پرداخته خواهد شد.
ستون فقرات و اهمیت سلامت آن
ستون فقرات از ۳۳ مهره تشکیل شده است که به ۵ بخش تقسیم میشوند:
گردنی (Cervical): ۷ مهره بالایی در ناحیه گردن
صدری یا پشتی (Thoracic): ۱۲ مهره میانی که دندهها به آنها متصل میشوند
کمری (Lumbar): ۵ مهره در پایین کمر
ساکروم (Sacrum): ۵ مهرهی جوشخورده
دنبالچه (Coccyx): ۴ مهره کوچک انتهایی
این ساختار علاوه بر تحمل وزن بدن، نقش مهمی در انتقال پیامهای عصبی از مغز به سایر اندامها ایفا میکند. هر گونه تغییر در راستای مهرهها، مانند اسکولیوز (انحراف جانبی)، کیفوز (قوز پشت) یا لوردوز (گودی کمر بیش از حد) میتواند بر سلامت عمومی بدن تأثیر بگذارد.
توتال اسپاین چیست؟
توتال اسپاین به معنی رادیوگرافی تمامقد ستون فقرات است که در آن تصویر کامل ستون فقرات از قاعده جمجمه تا لگن و در برخی موارد شامل مفصل ران و زانو تهیه میشود. این روش تصویربرداری به پزشکان امکان میدهد که وضعیت کلی راستای ستون فقرات را در دو نمای قدامی-خلفی (AP یا PA) و جانبی (Lateral) مشاهده کنند.
برخلاف رادیوگرافیهای معمول که فقط بخشی از ستون فقرات را نشان میدهند (مثلاً فقط گردن یا کمر)، توتال اسپاین کل ستون را در یک تصویر یا مجموعهای از تصاویر به همپیوسته ارائه میدهد. امروزه این روش با استفاده از فناوریهای دیجیتال و سیستمهای پیشرفته مانند EOS™ انجام میشود که دوز اشعه را تا حد قابل توجهی کاهش میدهند.
نحوه انجام رادیوگرافی توتال اسپاین
آمادهسازی بیمار
نیاز به ناشتایی وجود ندارد.
لباسهای دارای زیپ، دکمه فلزی یا هر وسیله فلزی (کمربند، گردنبند، سنجاق) باید برداشته شود.
در زنان باردار یا مشکوک به بارداری باید حتماً اطلاع داده شود تا اقدامات محافظتی صورت گیرد.
وضعیت قرارگیری
بیمار باید در وضعیت ایستاده طبیعی قرار گیرد، به طوری که وزن بدن به طور مساوی روی هر دو پا تقسیم شود.
برای استانداردسازی، بیمار دستها را روی ترقوه یا گونه قرار میدهد تا ستون پشتی در تصویر واضحتر دیده شود.
در نمای جانبی، بیمار کمی بازوها را جلو میآورد تا ستون فقرات پشتی پوشانده نشود.
تصویربرداری
در سیستمهای قدیمی، از فیلمهای بلند یا چند تصویر پشت سر هم استفاده میشد که بعدها دیجیتال به هم متصل (stitch) میشدند.
در سیستم EOS™، تصویر به صورت یکجا و با اشعه بسیار کمتر گرفته میشود.
مدت زمان
این فرآیند معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول میکشد.
کاربردهای توتال اسپاین
۱. تشخیص انحرافات ستون فقرات
اسکولیوز: شایعترین علت تجویز توتال اسپاین است. با استفاده از زاویه Cobb میتوان شدت انحراف را اندازهگیری کرد.
کیفوز: بررسی قوس غیرطبیعی پشت در نمای جانبی.
لوردوز: تشخیص گودی بیش از حد یا کاهش آن در کمر.
۲. ارزیابی پس از جراحی یا درمان
بررسی نتایج جراحیهای اصلاحی ستون فقرات
کنترل اثر بریس یا فیزیوتراپی در کودکان مبتلا به اسکولیوز
۳. برنامهریزی برای جراحی
جراحان ارتوپدی قبل از انجام عملهایی مثل فیوزن مهرهای یا کارگذاری ایمپلنت، از توتال اسپاین برای تعیین نقاط دقیق برش و اصلاح استفاده میکنند.
۴. پیگیری رشد در کودکان و نوجوانان
در سنین رشد، تغییرات طبیعی راستای ستون فقرات رخ میدهد. توتال اسپاین امکان پایش این تغییرات و پیشگیری از پیشرفت انحرافها را فراهم میکند.
مزایای توتال اسپاین نسبت به سایر روشها
نمای کامل ستون فقرات در یک تصویر
اندازهگیری دقیق پارامترهای کلیدی مثل:
زاویه Cobb
خط plumbline از مهره C7
Center Sacral Vertical Line (CSVL)
کاهش نیاز به تصویربرداریهای متعدد و کاهش اشعه دریافتی
امکان مقایسه آسان تصاویر در طول زمان برای بررسی روند درمان
در سیستم EOS™، دوز اشعه تا ۸ برابر کمتر از رادیوگرافی دیجیتال معمول است.
خطرات و محدودیتها
میزان اشعه پایین است اما همچنان باید در کودکان و زنان باردار احتیاط شود.
در بیماران بسیار چاق یا دارای مشکل ایستادن طولانی، ممکن است کیفیت تصاویر کاهش یابد.
در برخی ناهنجاریهای پیچیده، نیاز به MRI یا CT تکمیلی وجود دارد.
تفسیر تصاویر توتال اسپاین
اندازهگیری زاویه Cobb
زاویهای است که بین صفحات فوقانی و تحتانی مهرههای انتهایی انحراف ترسیم میشود. هرچه زاویه بیشتر از ۱۰ درجه باشد، اسکولیوز محسوب میشود.
پارامترهای دیگر
مهره پایدار (Stable Vertebra): نزدیکترین مهره به خط CSVL
مهره خنثی (Neutral Vertebra): کمچرخشترین مهره در نزدیکی قوس اصلی
Deformity Angular Ratio (DAR): شدت انحراف تقسیم بر تعداد مهرههای درگیر
نقش توتال اسپاین در کودکان
تشخیص زودهنگام اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان (AIS)
کنترل اثر بریسهای ارتوپدی
بررسی رشد طبیعی یا غیرطبیعی قوسهای ستون فقرات
اهمیت سیستم EOS در کودکان به دلیل دوز پایین اشعه
پرسشهای متداول (FAQ)
آیا تصویربرداری توتال اسپاین درد دارد؟
خیر، کاملاً بدون درد است. تنها ممکن است ایستادن طولانی کمی سخت باشد.
چه مدت طول میکشد؟
بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بسته به نوع دستگاه.
آیا بیمه آن را پوشش میدهد؟
بله، در بیشتر بیمهها تصویربرداریهای تشخیصی مانند توتال اسپاین پوشش دارند.
هر چند وقت یکبار باید انجام شود؟
به توصیه پزشک؛ معمولاً در بیماران اسکولیوزی هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار.
چرا انتخاب مرکز تصویربرداری و رادیولوژی راد؟
مرکز راد در بلوار کشاورز تهران با بهرهگیری از دستگاههای دیجیتال پیشرفته و سیستم EOS، تصویربرداری توتال اسپاین را با کمترین دوز اشعه و بالاترین کیفیت انجام میدهد. حضور پزشکان متخصص رادیولوژی و ارتوپدی، دقت تشخیص را چند برابر کرده و امکان ارائه گزارش کامل و تخصصی را فراهم میسازد.
اگر به دنبال تشخیص دقیق انحرافات ستون فقرات یا پیگیری درمان اسکولیوز، کیفوز و لوردوز هستید، مرکز راد انتخابی مطمئن در تهران است.
جمعبندی
توتال اسپاین یک روش کلیدی در تصویربرداری پزشکی است که امکان مشاهده کامل ستون فقرات و تشخیص دقیق انحرافات اسکلتی را فراهم میکند. این روش نهتنها برای بیماران مبتلا به اسکولیوز و کیفوز، بلکه برای کودکان در سنین رشد، بیماران پس از جراحی و افرادی با دردهای مزمن کمر ضروری است.
منابع
- Hopkins Medicine – X-rays of the Spine, Neck or Back
- RadiologyKey – Full-Length Spine Plain Radiographs
- NCBI – PubMed Central – EOS Imaging and Radiation Dose Reduction
- Radiopaedia – Cobb Angle Measurement and Spinal Deformities
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.