سونوگرافی

نحوه عملکرد سونوگرافی

امواج مورد استفاده در سونوگرافی از جنس امواج صوتی و در واقع صدا هستند که ضرری برای بدن ندارند. اینها امواج فراصوتی هستند. جنس آنها دقیقا مانند صدا است، ولی به علت بالا بودن فرکانس یا بسامد آنها، قابل شنیدن توسط گوش انسان نیستند. با این حال خواص صوت و صدا را دارند، یعنی در برخورد با موانع، منعکس می شوند.

سونوگرافی روش تصویر برداری دردناکی نیست و در حین انجام آن، بیمار ناراحتی احساس نمی کند.

برای انجام سونوگرافی، توسط یک وسیله خاص که پزشک سونولوژیست ( متخصص تصویربرداری که سونوگرافی می کند ) روی اندام شما قرار می دهد، امواج صوتی با فرکانس بالا که برای گوش انسان قابل شنیدن نیستند، به درون بدن تابانده می شوند. این امواج بعد از برخورد به بافت های مختلف بدن بازتابیده شده و امواج بازتابش شده توسط همان دستگاه، مجددا دریافت می شوند.

درون بدن انسان از بافت های مختلفی درست شده که توانایی آنها در بازتابش امواج صوتی متفاوت است. بعضی از آنها امواج صوتی را بهتر و بعضی کمتر منعکس می کنند.

پس شکل و ساختار بازتابش امواج صوتی سونوگرافی تابعی از شکل و مواد تشکیل دهنده بافت های درونی بدن است که مورد تابش قرار گرفته است. امواج بازتابیده شده از بدن، توسط یک کامپیوتر تجزیه و تحلیل شده و به تصویر تبدیل می شود.

پزشک متخصص تصویربرداری این تصاویر را بر روی مانیتور دستگاه دیده و ممکن است بعضی از آنها را چاپ کند.

در سونوگرافی بیشتر، بافت های نرم اندام دیده و بررسی می شوند. پس سونوگرافی وسیله مناسبی برای تشخیص مشکلات استخوان نیست، ولی با آن می توان مشکلات عضلات، رباط ها، تاندون ها و بسیاری بافت های دیگر را بررسی کرد

سونوگرافی ممکن است به صورت دو بعدی و یا سه بعدی باشد و می توان تصویر سونوگرافی اندام را در حال حرکت و فعالیت دید.

سونوگرافی قلب را اکوکاردیوگرافی می نامند.

نوع خاصی از سونوگرافی به نام سونوگرافی داپلر Doppler Sonography وجود دارد. این روش تصویربرداری بر اساس پدیده داپلر کار می کند و هدف از انجام آن، بررسی میزان و سرعت جریان خون در وریدها و شریان های بدن است.

سونوگرافی داپلر همچنین برای تشخیص ترومبوز ورید عمقی ( لخته شدن خون در وریدهای عمقی ساق پا )، تنگی و انسداد شریانی بویژه در شریان کاروتید استفاده می‌شود.

در مامایی نیز از سونوگرافی داپلر جهت گوش دادن به صدای قلب جنین استفاده می‌شود. همچنین برای ارزیابی تومور و بدشکلی های مادرزادی کاربرد دارد.

سونوگرافی چگونه انجام می شود ؟
برای انجام سونوگرافی بیمار بر روی تخت دراز کشیده و پزشک متخصص سونولوژیست، ژل خاصی را بر روی پوست بیمار در محل مورد بررسی قرار می دهد. ژل اجازه می دهد که امواج فراصوتی راحت تر و به شکل یکنواخت تری به درون بدن نفوذ کنند.

سپس یک دستگاه کوچک را که با سیمی به دستگاه مرکزی سونوگرافی متصل است، بر روی پوست قرار می دهد.

پزشک دستگاه را بر روی پوست حرکت می دهد تا قسمت های مختلف درون بدن را از زوایای مختلف ببیند. این تصاویر بر روی مانیتور مرکزی دستگاه دیده می شوند.

در حین سونوگرافی بیمار لرزش خفیفی را در روی پوست خود و در محلی که دستگاه کوچک ( پروب Probe ) بر روی پوست قرار گرفته احساس می کند. این لرزش ناشی از برخود امواج فراصوتی به پوست بوده و بی ضرر است.

در پایان معاینه، بیمار ژل روی پوست خود را با دستمال پاک می کند.

معمولا نتیجه سونوگرافی بلافاصله بعد از انجام آن، توسط پزشک متخصص تصویربرداری نوشته شده و همراه با پرینت یا چاپ بعضی تصاویر سونوگرافی به بیمار داده می شود تا به پزشک معالج خود ارائه دهد.

متخصص تصویربرداری تا چه میزان در دقت و ارزش سونوگرافی تاثیر دارد؟
نتیجه سونوگرافی و اینکه این روش تا چه حد به تشخیص بیماری کمک می کند، بر خلاف روش های تصویربرداری دیگر، تا حد زیادی وابسته به مهارت متخصص تصویربرداری است که آن سونوگرافی را انجام می دهد.

می توان دیگر روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن، ام آر آی و اسکن رادیوایزوتوپ را به یک دوربین عکاسی تشبیه کرد که هر آنچه را که در مقابلش باشد بر روی فیلم خود ثبت و ضبط می کند، ولی سونوگرافی مانند نقاشی کردن است. هنرمند نقاش باید سوژه مورد نظر را ببیند و بفهمد و آنگاه آن را به تصویر بکشد.

گرچه برای بدست آوردن یک سونوگرافی خوب، داشتن یک دستگاه خوب و دقیق لازم است، ولی مسلما کافی نیست. در بین روش های مختلف تصویربرداری، سونوگرافی بیش از بقیه به مهارت پزشک انجام دهنده آن وابسته است.

در سونوگرافی، متخصص سونولوژیست باید آنقدر مهارت داشته باشد که بتواند ضایعه احتمالی را کشف کرده و آن را در زاویه مناسب ببیند و روی مانیتور دستگاه نشان دهد

تصویری که همراه با گزارش سونوگرافی به بیمار ارائه می شود، در واقع تصویر یا تصاویر منتخبی از صدها تصویر است که متخصص تصویربرداری در حین انجام سونوگرافی بر روی مانیتور دستگاه مشاهده کرده است.

سونوگرافی در چه مواردی استفاده می شود؟
سونوگرافی کاربردهای متعددی دارد و برای بررسی قسمت های مختلفی از بدن استفاده می شود. برخی کاربردهای آن عبارتند از:

– بررسی بیماری های زنان مثل فیبروم، تومور تخمدان، عفونت لگن، کیست تخمدان، سرطان رحم و تخمدان

– در بارداری مانند تعیین ماه چندم بارداری، سقط جنین و ناهنجاری های جنین

– بررسی مشکلات دستگاه ادراری مثل تومور کلیه، کیست کلیه،آبسه کلیه، ارزیابی پروستات و مثانه، بزرگ شدن کلیه در اثر پس زدن ادرار، اندازه کلیه در پیوند کلیه

– بررسی بیماری های شکم و دستگاه گوارش مثل درد ویا اتساع شکمی، کارکرد غیر طبیعی کبد، بزرگ شدن ارگان های شکمی، سنگ های کلیوی و یا کیسه صفرا و آنوریسم آئورت

– بررسی اعضایی مانند پوست، پستان، غده تیروئید و غدد بزاقی دهان

چگونه برای سونوگرافی آماده شویم ؟
ممکن است برای سونوگرافی همه لباس ها و جواهرآلات ناحیه مورد بررسی در آورده شوند و یا ممکن است در طول آزمون به شما گان ( لباس بیمار ) داده شود.

اگر شما در طول دو روز گذشته، آزمون باریوم انما ویا سریوگرافی و یا ترانزیت روده باریک داشته اید، به پزشکتان اطلاع دهید، چون باریوم باقیمانده در روده ها باعث مزاحمت در تصویربرداری سونوگرافی شکمی شود.

سایر آمادگی های شکمی بستگی به ناحیه مورد آزمون دارد.

برای سونوگرافی کبد، کیسه صفرا، طحال و پانکراس از شما تقاضا می شود یک روز قبل از آزمون از خوردن غذای چرب خودداری فرمایید و به مدت ۱۲ ساعت ناشتا باشید.

برای سونوگرافی کلیه ها از شما خواسته می شود که ۴ تا ۶ لیوان آب یک ساعت قبل از آزمون برای پر کردن مثانه بنوشید و برای جلوگیری از تولید گاز شکمی به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا بمانید.

برای سونوگرافی از آئورت لازم است ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از سونوگرافی چیزی نخورید.